ระบบขับถ่าย

       ร่างกายมนุษย์มีกลไกต่าง ๆ ที่ซับซ้อน ร่างกายต้องการพลังงาน เพื่อใช้ในการดำรงชีวิตพลังงานเหล่านี้ ได้จากการเผาพลาญอาหาร ที่กินเข้าไปโดยอาศัยแก๊สออกซิเจน ในกระบวนการนี้ทำให้เกิดของเสียที่ไม่มีประโยชน์ภายในร่างกาย และบางชนิดอาจเป็นพิษต่อร่างกาย ของเสียทีเกิด ได้แก่ น้ำ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ และยูเรีย นักเรียนทราบหรือไม่ว่า ของเสียเหล่านั้นถูกขับออกจากร่างกายทางใด

การกำจัดของเสียทางไต

            ไต เป็นอวัยวะที่มีลักษณะคล้ายเมล็ดถั่ว ขนาดยาวประมาณ 10 เซนติเมตร กว้าง 6 เซนติเมตร และหนา 3 เซนติเมตร มนุษย์มีไต 2 ข้างติดอยู่ทางด้านหลังของช่องท้อง สูงระดับเอว ถ้าผ่านไตตามยาว พบว่า ไตประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 2 ชั้น คือ เปลือกไตชั้นนอกและเปลือกไตชั้นใน เนื้อไตประกอบด้วยหน่วยไตเล็ก ๆ จำนวนมาก มีลักษณะเป็นท่อขดอยู่ และมีหลอดเลือดฝอยเป็นกระจุกกระจายอยู่เต็มไปหมด ดังภาพ

ภาพที่ 14 ไตและไตผ่าซีก
ที่มา: หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ม.2 หน้า 27

            หลอดเลือดที่นำเลือดมายังไต เป็นหลอดเลือดที่ออกจากหัวใจ จะนำสารที่มีประโยชน์ และสารที่ต้องการกำจัด ออกส่งเข้าสู่หน่วยไตทางหลอดเลือดฝอย หน่วยไตจะทำหน้าที่กรองสารออกจากเลือด แร่ธาตุและสารบางชนิด ที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย และน้ำบางส่วนจะถูกผนังของหน่วยไตดูดซึมกลับคืนมายังหลอดเลือดฝอย ส่วนของเสียอื่น ๆ รวมกันอีก น้ำปัสสาวะ ถูกส่งไปตามท่อไตเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะ ซึ่งมีความจุประมาณ 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร แต่มีน้ำปัสสาวะเพียง 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร กระเพาะปัสสาวะจะหดตัว ขับน้ำปัสสาวะออกมา ร่างกายขับปัสสาวะประมาณวันละ                1 – 1.5 ลิตร ในปัสสาวะมีส่วนประกอบดังตาราง

ตารางที่ 2 ปริมาณของสารต่าง ๆ ในน้ำเลือดจากของเหลวที่กรองได้และในปัสสาวะของคนปกติ

การกำจัดของเสียทางผิวหนัง

          ผิวหนัง ทำหน้าที่กำจัดของเสียที่เรียกว่า เหงื่อ ซึ่งประกอบด้วยน้ำและแร่ธาตุเป็นส่วนใหญ่ มียูเรียเล็กน้อยเหงื่อถูกลำเลียงผ่านหลอดเลือดในชั้นผิวหนังแท้มารวมกันในต่อมเหงื่อแล้วระเหยออกนอกร่างกายทางรูเหงื่อ ซึ่งมีอยู่ทั่วไปใต้ผิวหนัง การขับเหงื่อของต่อมเหงื่อจะถูกควบคุมโดยระบบประสาทอัตโนมัติ ดังนั้น เมื่อตกใจหรือมีอารมณ์เครียด ระบบประสาทอัตโนมัติจะกระตุ้นให้มีการขับเหงื่อมากกว่าปกติ

ภาพที่ 15 ต่อมเหงื่อและส่วนประกอบของผิวหนังของมนุษย์
ที่มา: หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ม.2 หน้า 28